Een gezin met lef op ontdekkingsreis naar de essentie van goed onderwijs
Tekst: Ronald Heidanus, Inge van de Goor, Feie Heidanus en Carla Desain
Onderwijsechtpaar Ronald Heidanus en Inge van de Goor vertrokken eind januari – met hun drie kinderen – op ontdekkingsreis door Scandinavië. Een half jaar lang van school naar school, op zoek naar inspiratie, op zoek naar de essentie van goed onderwijs. In drie opeenvolgende delen schrijven zij hun ontdekkingen en bevindingen.
De beslissing om op reis te gaan kwam niet uit de lucht vallen.
Ronald werkte in het (voortgezet) speciaal onderwijs. Inge was vakdocent beeldende vorming in het regulier voortgezet onderwijs. Beiden deden dat jarenlang met hart en ziel. Maar de laatste tijd begon het steeds vaker te knagen. Ronald vertelt hierover: “Ik wilde graag met mijn hele team samen werken aan veranderingen in ons speciaal onderwijs. Ik zou onze leerlingen, met zoveel onbenut potentieel, een meer inclusieve vorm van ‘onderwijs nabij thuis’ willen kunnen bieden. Maar ik stuitte zo vaak op de geringe veranderingsbereidheid binnen mijn school, dat ik mijn breekpunt voelde naderen. Ik wilde zo niet nog tien jaar verder.” Inge: “Ik liep vooral stuk op het ontnemen van autonomie aan leerlingen en op het verwachte (hoge) leertempo. Ook de nadruk op toetsen en toetsweken en op cijfers als enige uitdrukking van waardering voor leerlingen stond me steeds meer tegen. Dat moet toch beter kunnen!?” Ze besloten op ontdekkingsreis te gaan, op zoek naar de essentie van goed onderwijs. Letterlijk.Na een voorbereiding van twee jaar vertrokken zij met hun drie kinderen – Feie van 11, Jonah van 9 en Leiah van 6 – eind januari 2018 voor zes maanden in een camper met ieder één koffer op hun grote onderwijsavontuur: Education on Tour.
De eerste maand van Education on Tour bracht het gezin in vier scholen, inspirerende scholen. Scholen waar basisrust heerst, waar leerlingen intrinsiek gemotiveerd zijn, waar het leertempo geen issue is, waar de hele ontwikkeling van leerlingen wordt gewaardeerd, zonder hoofdrol voor cijfers, waar formatief getoetst wordt en waar de onderlinge relaties volwassen zijn. Ronald en Inge delen hun eerste inspiratie.
Bescheidenheid over de rust
Binnen de scholen ervaren wij een enorme basisrust. Wat ons bij alle scholen opviel in gesprekken hierover, is dat zij de oorzaak van die rust heel bescheiden buiten zichzelf leggen. Docenten van de A.P. Møller Skolen gaven het gebouw en de inrichting op als de reden dat studenten rust uitstralen en verantwoordelijkheid dragen. En ja, het is een prachtig gebouw waar ruimteecht een andere dimensie krijgt. Het weidse uitzicht op het fjord en de sportvelden naast de school vallen direct op. Of de akoestiek waar de architect subliem rekening mee heeft gehouden. Maar wat wij zagen is dat het uiteindelijk de docenten zijn die rust uitstralen, geen stress ervaren, hun lessen voorbereid verzorgen en veel ruimte geven aan alle studenten.
Op de Arrild Privatskole werd het geringe aantal kinderen en het kleine hechte team van leerkrachten als reden genoemd voor de basisrust. Slechts tussen neus en lippen werd hun visie ‘ieder kind wordt gezien’ benoemd. Voor ons ligt dáár, in die visie, toch duidelijk de kern van deze school. Ook hier is de ontspannen houding van leerkrachten en leerlingen duidelijk zichtbaar. Maar ook de invulling van de routines, zoals ochtendbijeenkomsten, de korte breakstussen de lessen door en de klassenwissel van leerkrachten die hun vak volgen en dus ieder kind kunnen zien, dragen bij in hun visie en de rust!
De Denen zijn bescheiden. Misschien ligt hierin ook wel een essentie voor hun onderwijs? In alle rust en bescheidenheid doen wat op dat moment het beste is in de ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Intrinsieke motivatie
Wat ons het meest verraste, was de intrinsieke motivatie van leerlingen en studenten. We hadden er al over gelezen, maar dat dit ook daadwerkelijk diep geworteld is, was toch een verrassing. Tegelijkertijd zijn we ons bewust van onze eigen perceptie en ervaringen uit Nederland, waar boeken en trainingen rondom motivatie als paddenstoelen uit de grond schieten. Hier lijken die boeken en trainingen overbodig.
Tijdens gezamenlijke bijeenkomsten – zoals iedere maandag, woensdag en vrijdagochtend op de Marieskolen – zitten ruim 160 leerlingen aandachtig te luisteren. En ze hebben van jong tot oud een bijdrage als er een maatschappelijk onderwerp wordt aangedragen. Tijdens lestijd zijn leerlingen en studenten gefocust met hun lestaak bezig. En als er tijdens een bijeenkomst op de Arrild Privatskole een leerling wordt aangesproken op zijn gedrag, volgt er eerder een schuldbewuste blik dan een puberale reactie. Deze intrinsieke motivatie doet het volwassen worden van de kinderen duidelijk goed.
Ons viel op dat de leerlingen volwassen zijn én verantwoordelijk. Niet alleen voor hun omgeving, maar ook voor hun eigen gezondheid. Zo vullen groepjes leerlingen en studenten tussen de lessen door hun zelf meegebrachte drinkfles met vers water. De ene school heeft slechts plat water, op de andere kun je ook kiezen voor bruisend water. Ook is er op iedere school een fruitmand aanwezig waaruit het schoolfruit vrij te pakken is.
Het leertempo
De rust die leerkrachten uitstralen lijkt ook zijn uitwerking te hebben op het leertempo. Dat lijkt beduidend lager te liggen dan wij gewend zijn. Tegelijkertijd zijn leerlingen door hun motivatie erg nieuwsgierig. En wanneer je als leerling om 8 uur ’s ochtends al met maatschappelijke topics bezig bent, lijkt het tempo verdeeld te zijn in alles wat er op school gedaan wordt. En daarbij, leerkrachten en docenten hebben duidelijke doelen en werken daarnaar toe. De headmastersdie we spreken zijn op de verschillende scholen eenduidig: ze hebben vertrouwen in hun personeel. Sterker nog, ze hebben hoge verwachten van de professionals!
Op de scholen die wij bezochten zijn leerkrachten en docenten verantwoordelijk voor verschillende vakken. ‘Het houdt ons scherp’, zeggen ze daarover. Maar ook dat ze hierdoor lesstof kunnen verbinden en dat zo overleg met en tussen verschillende collega’s gestimuleerd wordt. Op de Rejsby Europæiske Efterskole vult de schoolleiding zelfs vacatures in met wie het beste past in het team. Dat is toch een geheel andere nuance dan het zoeken naar alleen maar ‘een docent wiskunde’. En ja, ook in Denemarken kampt men met een lerarentekort.
De waardering
Door het ogenschijnlijke andere tempo rees bij ons direct de vraag hoe leerlingen worden gewaardeerd. Op de A.P. Møller Skolen en de Rejsby Europæiske Efterskole geven ze studenten een A, B of C. Op de Efterskole (een tussenjaar met nadruk op onderwijs en verdieping) komt een C eigenlijk niet voor. Dit omdat studenten zelf voor een tussenjaar kiezen, gemotiveerd zijn en vaak ook hun vakken zelf kiezen. Op beide scholen ligt de focus op het proces, niet op het cijfer. Op de A.P. Møller Skolen schrijf je als student een klausul, een essay, wanneer er zich hiaten bevinden in het leerproces. De toetsen op deze scholen worden door de docenten zelf gemaakt. Leerlingen weten dus wat er van hen verwacht wordt. Er wordt geen stress ervaren. Na ieder examen volgen op de A.P. Møller Skolen zogenaamde review-gesprekken, verplicht voor klas 7-9 en in klas 10-14 op eigen initiatief.
Er worden ‘tussentesten’ gebruikt op de Arrild Privatskole en Marieskolen. Leerkrachten gebruiken deze en eigen testen om hun eigen handelen te evalueren. Kinderen krijgen geen beoordeling, maar hun niveau wordt geijkt om te bepalen aan welke lesstof/welk onderwijsaanbod ze toe zijn. Maar de inspectie dan, houdt die geen toezicht? De headmasterszijn hierover helder: De inspectie stapt onaangekondigd de school binnen, bekijkt en beschouwt iedere klas. En deelt vervolgens haar bevindingen en verbeterpunten met de leerkrachten én de ouders!
De relatie
Het is natuurlijk logisch dat het bovenstaande invloed heeft op de onderlinge relaties. Werken vanuit vertrouwen en motivatie is voeding voor relaties. Op de A.P. Møller Skolen viel ons op dat de mobiele telefoon geen issue is. Tijdens de breaks werd niet geappt, gefacebookt of gegamed, maar met elkaar gepraat. Met een lach startten en verlieten studenten de les. En bij de Marieskolen en de Arrild Privatskole hebben we geen conflict opgelost zien worden– er waren geen conflicten.
Roze wolk?
Maar is het nu in het Deense onderwijs echtallemaal zo fantastisch en leven wij op een roze wolk? Nee hoor. Er zijn ook genoeg overeenkomsten met het onderwijs in Nederlanden we hebben zelfs kritische punten. Bijvoorbeeld over het kunstonderwijs, daar is best wat over te zeggen: Buiten ‘we plukken wat van Pinterest’ en het maken van gebruiksvoorwerpen, lijkt het kunstonderwijs geen prominente rol te hebben in de scholen die wij bezochten. Hier komen we in het volgend artikel over Education on Tour beslist uitgebreider terug.
Onze eigen kinderen
En hoe is deze reis voor onze eigen kinderen, Feie (groep 7), Jonah (groep 6) en Leiah (groep 3)? Zij volgen hun eigen onderwijsprogramma van hun school in Nederland, Montessoribasisschool De Elzen, dat wij hen aanbieden.Maar ze volgen ook lessen op de verschillende scholen en worden ze uitgedaagd om bijvoorbeeld een presentatie te houden over Nederland. Als je met vijf mensen samen leeft in een camper van 8 m2,waar je niet om elkaar heen kan, dan is het fijn wanneer onze wereld door een school even vergroot wordt. Mooi om te zien dat er vriendschappen worden gesloten en ze de Engelse taal nog beter leren spreken.
Wij vervolgen onze ontdekkingsreis richting Zweden. In de volgende Vives schrijven we meer over onze ontdekkingen. Als iemand een specifieke vraag heeft, stel die gerust via onze site educationontour.com/vragen. Dan proberen we daar in een volgend artikel op in te gaan.
Feie’s presentatie
“Op het moment dat ik te horen kreeg dat ik een presentatie moest houden over Nederland en over mijn school daar op een Deense school, dacht ik: ‘Dat wil ik best doen’. Ik begon aan mijn presentatie. Op de dag dat ik mijn presentatie moest doen was ik heel erg gespannen. Voordat we naar de school liepen waar ik mijn presentatie moest doen, moest ik huilen. Ik had een probleem dat voor mij een heel groot probleem was. Ik had moeilijk met de taal, ik dacht dat ik Deens moest gaan spreken. In het Nederlands konden zij mij niet verstaan en Deens kon ik niet. Onderweg kregen we een idee. Op school zit een jongen met Nederlandse ouders, die Nederlands én Deens kan spreken. Ik vroeg hem om hulp, hij wilde graag voor mij tolk spelen. Tijdens de presentatie voelde ik me een stuk rustiger daardoor. Na de presentatie af was ik best wel blij. De leerkracht zei op het eind tegen mij iets over ‘stolte’. De jongen die voor mij vertaalde, wist het Nederlandse woord even niet. Maar in het Engels begrepen we het allemaal: ‘You can be proud of yourself!’ Ja, dat was ik ook echt.
De volgende dag moest ik dezelfde presentatie geven maar dan aan een klas waar de kinderen rond de 12 jaar oud waren. Ik heb mijn vader gevraagd of hij het Nederlands dat ik sprak in het Engels wilde vertalen. Aan het eind van de dag hoefde ik me nergens geen zorgen meer over te maken. Het is gelukt!”
Leave a Reply